Gnilec i dawne Augustowo
Nieznany jest czas powstania Gnilca1 (w roku 1639 był ostęp puszczański) i nieistniejącej miejscowości Augustowo (prawie w połowie drogi z Gnilca do Borysówki, przy źródle Jabłoniówki; dawniej było tu uroczysko o takiej nazwie). Analizując bardzo ubogie źródła, można przyjąć, z dużym prawdopodobieństwem, że obie osady powstały przed rokiem 1778. Osobiście przyjąłem przed rokiem 1761, ponieważ w tym roku powstała osada Bernacki Most, będąca własnością Augusta Bernackiego. Te trzy osady leżały nad rzeczką Jabłoniówka w niedalekiej odłegłości. Nazwa Augustowo mogła pochodzić od imienia August, który mógł także być właścicielem terenów, gdzie powstało Augustowo. Sądzę, że mieszkał on najpierw w Augustowie, a więc w starszej wsi.
Poprzednio pisałem, że w okresie lat 1761-1783, ponieważ w opisie podziału administracyjnego dóbr stołowych z 1783 roku wskazano, że w północnej części puszczy, w straży augustowskiej - strażnikiem był Wapp. Później, pod koniec XVIII w., po nowym podziale, strażnikiem był Fabian Strzyżewski mieszkający w Gnilcu-Perechodzie. Z tego wynika, że już występowały nazwy Gnilec i Augustowo, od którego wywodzi się straż augustowska. Na podstawie tych faktów można przyjąć, że w 1783 roku osady te już istniały.
Analizując różne teksty dotyczące straży puszczańskich, doszedłem do wniosku, że ich autorzy często zamiennie przyjmowali nazwy straży augustowskiej i straży gnileckiej, ponieważ dotyczyły one tego samego terenu tylko, że w różnych okresach ich siedziby były najpierw w Gnilcu, a później w Augustowie. Tak samo podchodzono w opracowaniach do nazw miejscowości. Przykładem jest Otton Hedemann, który w kwartalniku „Echa Leśne” Nr 23/1937 r. podaje, że w XVIII w. wioska Gnilec zmieniła nazwę na Augustów. Z kolei Dorota Michaluk w opracowaniu "Dobra i miasteczko Narewka na tle dziejów regionu (do końca XIX wieku)" napisała, że Augustowo było zwane Gnilcem. Kłóci się to z zapisami Ksiąg Metrykalnych kościoła w Narewce, ponieważ w roku 1778, widnieją nazwy wsi Gnilec i Augustowo. Także na starej mapie z 1915 roku (opracowanie kartograficzne z 1910 roku) widnieje wieś Gnilec z 29 domami i leśniczówką, a także wieś Augustowo z 6 domami. Na mapie z opracowaniem kartograficznym z 1928 roku nie ma już wsi Augustowo, a w Gnilcu znajdują się już tylko 3 domy i leśniczówka.
Jan Ciełuszecki z Lewkowa napisał w tygodniku „Niwa” (Nr 20/2010 r.), że wieś Gnilec została założona w roku 1763 i podaje, że dawniej było w niej około 60 domów, a w 1904 r. mieszkańcy zostali wysiedleni na Wołyń, w ramach kary za kłusownictwo. Aleksander Wierzbicki w tygodniku „Niwa” (Nr 33/1999 r.) napisał, że mieszkańcy Gnilca wyjechali w głąb Rosji w poszukiwaniu lepszej ziemi do uprawy.
Analizując to co napisali ci Panowie oraz to co znajduje się na starych mapach (patrz wyżej), należy przyjąć, że chyba bliższy prawdy jest Pan Wierzbicki, jeżeli za czas wyjazdu w głąb Rosju przyjął rok 1915. Wtenczas należałoby napisać, że mieszkańcy Gnilca uciekli w okresie Bieżeństwa. To chyba jest najbardziej prawdopodobne i dotyczy także wsi Augustowo, która przestała istnieć.
Do tego co napisałem powyżej polecam artykuł (w języku białoruskim) o dawnych mieszkańcach tych wsi. Link do niego otrzymałem od Pani Tatiany, jednej z internautek - Гнілец — вёска-перасяленка
Pan Piotr Bajko w swoim opracowaniu (http://encyklopedia.puszcza-bialowieska.eu/index.php?dzial=haslo&id=763) napisał, że w Gnilcu, po drugiej stronie Jabłoniówki, była cerkiew, która później została przewieziona na cmentarz do Łosinki. W historii parafii w Łosince nie odnotowano takiego faktu, a na starych mapach nie widnieje jakikolwiek obiekt sakralny w Gnilcu.
Współczesny Gnilec jest cichą, spokojną i urokliwą osadą z przepięknymi terenami przyległymi, w szczególności doliną rzeki Jabłoniówka oraz dwoma rozlewiskami stanowiącymi rodzaj urokliwych jeziorek.
Nazwy miejscowe z pogrubionym akcentem:
1Hnilec
